Cumhuriyet ve Çocuk Hakları

A-A+

Cumhuriyet ve Demokrasi ilkeleri, çağdaş toplum düşüncesinin temellerini oluşturur. İnsan haklarına saygı, özgürlük, eşitlik ve sosyal adalet düşüncesi, çoğulculuk ve katılımcılık demokrasi kültürünün temel göstergeleridir.

Her alanda demokratik değer, tutum ve davranışların geliştirilmesi, insanın özgürlüğü ve mutluluğu, toplumsal örgütleşme ve nitelikli vatandaşların yetiştirilmesi demokrasi ve insan hakları kültürünün dinamiğini oluşturur.

Cumhuriyet, İnsan Hakları ve Demokrasi

İnsan hakları ilke ve standartları, cumhuriyet ve demokrasi kültürünü besleyen ve geliştiren bir işleve sahiptir. İnsan haklarına saygı; herkes için insan haklarının ve temel özgürlüklerin sağlanması, uygulanması, işlerlik kazandırılması ve davranışa dönüştürülmesi demektir.

İnsan haklarına saygı, devletin sorumluluğu olduğu kadar, toplumun ve toplumu oluşturan vatandaşların sorumluğunu da içerir. Tüm toplum ve bireyler, bilinçli varlıklar olarak insan hakları bilgi ve bilincine sahip olmak, davranışa dönüştürmek ve hayata geçirmek sorumluluğunu taşırlar.

İnsan haklarını bilme hakkı, uygulama sorumluluğu, uygulamasına katılım ve geliştirme kamusal, toplumsal ve bireysel duyarlılığı ve sorumluluğu gerektirir. Demokrasi ve insan hakları kültürü; bir devlet yönetimi biçimi olduğu kadar toplum ve insan için bir yaşam tarzıdır.

Ana-baba-çocuk ilişkileri, öğretmen-öğrenci ilişkileri, çocuk – yetişkin ilişkileri ve diğer tüm ilişkiler içinde insan hakları ve demokrasi yaşanmalı, uygulanmalı, özümlenmeli, duyarlılık gösterilmeli, yaparak ve yaşayarak öğrenilmelidir.

Bütün insanlar özgür doğarlar, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket ederler. İnsan hakları ve demokrasi kültürü evrensel olarak insancıl düşünceyi geliştirmiş ve yaygınlaştırmıştır.

Çocuk Hakları Kültürü

Uluslararası Çocuk Hakları Sözleşmesi; insan hakları ilke ve standartlarının çocuklar açısından geliştirildiği bir sözleşmedir.

Sözleşme; çocukların insan hakları yasasıdır. Çocukların ve gençlerin her yönden nitelikli ve bilinçli insanlar olarak yetiştirilmesine, toplumun ve insanlığın mutluluğunu ve geleceğini korumasına dönük bir yatırımdır. Çocukların yeteneklerini özgürce geliştirilebilecekleri olanaklar ve bu olanakların sağlanması koşullarını tanımlar.

Çocuk hakları sözleşmesi ilkeleri; ayrımcılığın önlenmesi, eşitlik, adalet çocuğun yüksek yararının gözetilmesi, çocuklara sevgi, hoşgörü, çocuğun kendisiyle ilgili süreçlere katılımı ve görüşlerinin alınması boyutlarını içerir.

Çocuğun yaşama hakkı, güvenli yaşama hakkı, yaşamını sürdürme ve geliştirme hakkı temel haklarıdır. Diğer deyişle; yaşama, gelişme, korunma, bakım ve katılım hakları çerçevesinde çocukların yaşam standartları tanımlanmıştır.

Çocuğun kişi, hak ve özgürlükleri; isim, vatandaşlık, uyruk, kimlik, kimliğin korunması, haklarını, çocuğun ifade özgürlüğü hakkını, bilgilenme hakkını, düşünce, vicdan, inanç özgürlüğü hakkını, dernek kurma özgürlüğünü, yardım amaçlı yardım toplama hakkını, özel yaşamın dokunulmazlığını, işkenceye tabi tutulmamasına, insanlık dışı, zalimce ve kötü muamele görmeme ve cezalandırmama haklarını içerir.

Sözleşmeye göre, çocuğun aile çevresi içinde yaşaması, bakılması, yetişmesi ve katılımı temeldir. Aile bakımı içinde, anne babanın çocuğa yol göstermesi, anne-baba sorumluluğu öncelikli olarak tanımlanmıştır.

Çocuğun anne babadan ayrılması sürecinde çocuğun sosyal, ekonomik ve kültürel hakları korunmuştur. Aile çevresinden yoksun kalan çocukların varlığı nedeniyle alternatif bakım modeli ve standartlar tanımlanmıştır. Aile çevresinden yoksun kalan çocukların özel olarak korunması ve yetiştirilmesi devletin sorumluluğundadır.

Evden kaçan çocuklar, sokakta yaşayan, çalışan ve kurum bakımındaki çocukların yeniden topluma kazandırılması, koruyucu ailedeki çocukların evlat edinilen çocuklarının, ıslahevindeki, cezaevindeki çocukların bakımı ve gözetimleri, çocuk ticaretinin önlenmesi, para karşılığı çalıştırılan ve kiralanan çocukların korunması, fuhuş içindeki çocukların korunması sorumlulukları ve ödevleri devlet, toplum ve aile açılarından tanımlanmıştır.

Çocuk ihmali ve istismarı konusunda sözleşme ilke ve standartlar getirerek, kavramları tanımlamış, çocuk istismarının; duygusal, fiziksel, cinsel, ekonomik, kurumsal ve sosyal ve kültürel istismar türlerinin olduğunu belirlemiş, istismar edilen çocukların haklarının korunması, tedavileri, tıbbi ve sosyal rehabilitasyon hizmetlerinden yararlandırılmalarını gerekli görmüştür.

Çocukların hangi koşullarda aile dışında alternatif bakım kurumlarına yerleştirilebileceğini düzenleyen sözleşme, alternatif bakımdan aileye tekrar yönelişi esas almıştır. Temel sağlık ve refah açısından çocukların hayatta kalmasını ve gelişimini gözeten sözleşme, özürlü çocukların özel bakım ve eğitim hizmetlerinden yararlandırılmasını çağdaş normlara bağlamıştır.

Çocukların sağlığı ve sağlık hizmetlerinden yararlandırılmaları, çocuğun sosyal güvenliği, çocuk bakım hizmetleri, çocukların yaşam standartları ve yaşam niteliklerini gözeten düzenlemelerle ele alınmıştır. Çocukların eğitimi, boş zamanlarını değerlendirilmesi ve kültürel etkinliklere katılımlarını hak olarak ele alan sözleşme, çocukların çağdaş eğitim ortamlarında, çok yönlü insanlar olarak yetişmelerini, üretken ve yaratıcı olmalarını hedeflemiştir.

Özel koruma önlemleri çerçevesinde ise; acil durumda olan çocuklar, kanunla çatışma içinde olan çocuklar, istismar durumunda olan çocuklar ayrı ayrı belirlenmiş ve hakları saptanmıştır. İstismar ve sömürünün önlenmesi, uyuşturucu kullanımının önlenmesi ve kaçırılma ve çocuk ticaretinin yasaklanması ele alınmıştır.

İnsan hakları ve demokrasi kültürü, çocuk hakları konularında sağlanan ilerlemeler günümüzde çağdaş toplum olmanın temel göstergeleridir. Türkiye’de bu alanda kısa dönemde ilerlemelerin sağlanması için zihniyet değişikliğine, yapısal değişikliğe ve uygulama değişikliğine gereksinme vardır. Her alanda gerçekleştirilecek çalışmaların kalitesi, bu dönüşümlerin sağlanmasına bağlıdır.

İnsan hakları ve çocuk hakları ile ilgili tüm tarafların bilgilenme ve eğitim görme hakları vardır. Öğrenmeye açık bir toplum olarak, öğrenen kurumların ve öğrenen bireylerin aktiviteleri, demokrasi ve insan hakları kültürün geliştirilmesine önderlik edecektir.

Toplumun geleceği olan çocuklarımızın yetiştirilmesinde sorumluluk alanların rolleri, günümüzde büyük bir anlam taşımaktadır. Onların liderliğinde ve çocukların katılımıyla gerçekleşecek demokrasi ve insan haklarını öğrenme ve uygulama ortamları, gelişmenin filizlendiği çağdaş ortamlar olacaktır.